Zagadnienie wyobraźni moralnej

22.11.2013

Kilka uwag o pojęciu "wyobraźni moralnej" i jej postulowanych związków z "wyobraźnią literacką".

dr Joanna Bocheńska

Wyobraźnia moralna/fantazja moralna (moral imagination) nie jest w etyce pojęciem nowym. Ukute ono zostało przez austriackiego filozofa Rudolfa Steinera (1861-1925) w kontekście rozważań nad wolnością człowieka (Filozofia wolności, 1894). Najogólniej rzecz ujmując jest to kategoria umożliwiająca zrozumienie postępowania drugiego człowieka poprzez uwzględnienie jego jednostkowej sytuacji w określonych warunkach kulturowych, społecznych i psychologicznych, ktore wpływają na podejmowane przez niego decyzje. Umożliwia także podejmowanie etycznie najwłaściwszych decyzji, które nie wynikają jedynie z norm i nakazów, ale dopuszczają możliwość indywidualnej oceny pozwalającej wybrać rozwiązanie "najlepsze z możliwych". Łączona jest z pojęciami sympatii i empatii. Wytrenowana wyobraźnia moralna może pomóc przewidywać ludzkie zachowania i podejmować właściwe decyzje dlatego niekiedy traktowana jest też w sposób praktyczny stanowiąc jeden z elementów szkolenia tzw. liderów. Jednym z najwartościowyszych narzędzi pozwalających na jej kształtowanie wydaje sie być literatura i sztuka. Czy jednak na pewno stajemy się lepsi w wyniku czytania książek, czy też może proces "wczuwania się" w sytuację innej osoby jest nieco bardziej skomplikowany aniżeli sądził szkocki filozof Adam Smith (1723-1790)? Wykład nawiazuje również do koncepcji Maxa Schelera, a także publikacji Lawrenca Hinmana (The Role of Imagination in Moral Life) oraz Patrici H. Werhane (Moral Imagination and Managment Decision Making).