August Kościesza-Żaba

Za pierwszego polskiego badacza kultury kurdyjskiej należy uznać Augusta Kościeszę- Żabę (1801—1894), Polaka, orientalistę, dyplomatę w służbie rosyjskiej. Fakt bycia rosyjskim dyplomatą sprawił jednak, że „polskość” Żaby mimo znajomo brzmiącego nazwiska i arystokratycznego pochodzenia została zapomniana zarówno przez rodaków, którzy nigdy nie patrzyli przychylnym okiem na karierę realizowaną w służbie zaborcy, jak i przez większość kurdyjskich i międzynarodowych badaczy. Tymczasem losy i naukowe fascynacje Augusta Kościeszy-Żaby uważanego za jednego z pierwszych „kurdologów” zasługują na głębsze zainteresowanie. Być może to właśnie trudne doświadczenia własnego narodu sprawiły, że Żaba zainteresował się właśnie Kurdami przebywając od 1848 roku jako rosyjski konsul w Erzurum? Dziś w każdym razie podobny los dotyka wielu Kurdów, którzy klasyfikowani są nie na podstawie pochodzenia, a paszportu, co sprawia, że ich działalność pozostaje w dużej mierze ukryta, a nawet niezrozumiana. Dla jej właściwej interpretacji potrzebna jest bowiem zawsze znajomość kulturowego kontekstu z którego dana twórczość wyrasta.

Dzięki kontaktowi z kurdyjskim duchownym i uczonym Melą Mahmudem Bajazidim Żaba zdołał zebrać i opublikować we francuskim tłumaczeniu zbiór kurdyjskich baśni, zawierający także informacje o kurdyjskiej literaturze, w tym fragmenty tłumaczeń wybitnego kurdyjskiego dzieła klasycznego Mem û Zȋn Ehmede Chaniego. Zapewne po części dzięki znajomości z polskim pasjonatem Mela Mahmud Bajazidi stworzył niezwykły opis kurdyjskich obyczajów, który uznać można za jedną z pierwszych kurdyjskich prac naukowych. Efektem ich współpracy był także francusko-kurdyjski i kurdyjsko-francusko-rosyjski słownik, który jednak nigdy nie został opublikowany i do dziś spoczywa w otchłani archiwum Sankt Petersburskiego oddziału Rosyjskiej Akademii Nauk.

August Żaba jest autorem:

Recueil de notices et recits kurdes. St.Peterbourg.1860

Dictionnaire kurde-fransais. St.Peterbourg.1879

Zdjęcie pochodzi z książki Antoine Gautier i Marie Testa Drogmans et diplomates européens auprès de la porte ottomane, 2003