Literatura jako nauka kochania świata

07.03.2014

Literatura jako nauka etycznej dzielności i kochania świata.

Wprowadzenie w "mądrość miłości" według Marthy C. Nussbaum i pytanie o jej przydatność na gruncie studiów kurdyjskich w perspektywie postkolonialnej. cz. 1

dr Joanna Bocheńska

Amerykańska filozof Martha Nussbaum (ur. 1947) w cyklu swoich esejów zatytułowanych Love's Knowledge. Esseys on Philosophy and Literature analizuje znaczenie literatury pięknej z punktu widzenia jej przydatności dla refleksji filozoficznej i namysłu etycznego w szczególności. Odchodząc od traktowania "etyki w literaturze" jako nudnego dydaktyzmu Nussbaum wskazuje na znaczenie estetyki (traktowanej tu przede wszystkim jako forma wypowiedzi literackiej) w rozumieniu zagadnień etycznych udowadniając, że to właśnie literatura, a nie traktaty filozoficzne może stać się czasem lepszą nauką rozumienia otaczającego świata. Dzieje się to za sprawą tych elementów, które zazwyczaj uznawano za słabość literatury. Są to w szczególności: 1. odniesienie do emocjonalnej sfery życia czlowieka, 2. podejmowanie zagadnień szczegółowych, uwarunkowanych kontekstem istnienia literackiego bohatera, 3. nieobecność niebezpiecznych generalizacji 4. umiejętne portretowanie niemożliwych do uniknięcia tragicznych konfliktów. Bohaterowie mimo dobrych intencji nigdy nie pozostają "nieskazitelni" 5. portretowanie "pięknej słabości" rozumianej jako nieunikniona ułomność człowieka wynikająca z procesu życia. Nussbaum przeciwstawia ją życiu "wedle norm" i "dla norm". 6. forma literackiej wypowiedzi, która jest nośnikiem wartości etycznych.

Ujęcie Nussbaum wydaje się szczególnie przydatne dla rozumienia świata poskolonialnych zależności, w tym rzeczywistości kurdyjskiej. W przeciwieństwie do rozbudowanych analiz kurdyjskiej rzeczywistości społecznej, politycznej, czy kulturalnej, literatura kurdyjska schodzi na poziom jednostkowych relacji między ludzkich, portretując je z uwzględnieniem kontekstu, emocji, tragicznych uwikłań. Czyni to w oparciu o eksperymenty z formą literacką. Jednym z lepszych przykładów takiej wnikliwej "literackiej analizy" kolonialnych kurdyjskich uwikłań jest opowiadanie Hesenê Metê zatytułowane Szepal (opublikowane w tłumaczeniu na język polski w Fritillaria Kurdica. Bulletin of Kurdish Studies no. 2)