Fritillaria Kurdica 22

Hejmara 22 ya kovara me teza masterê ya Rodî Hûseyin Keskîn pêşkêş dike ya bi navê Însyatîfên/Destpêşxeriyên Çandî ji bo Zindîkirina Zimanê di Nava Jinên Zaza de li Bakurê Kurdistanê. Tez di çarçoveya projeya lêkolînî de ya bi navê Çalakvanî û Bingehên Wê yên Exlaqî û Çandî: Hemwelatiya Alternatîf û Rolên Jinan li Kurdistan û Diasporayê (ALCITfem) hatiye amadekirin û Rodî Hûseyin Keskîn beşdarê wê bû. Tez roja 26ê îlonê sala 2023 hat pejirandin.

KİLM NUSTE

Akademîsyenê ewropayij û amerîkayijê ke ziwananê binê tehlukeyî ser o xebitîyenê, zafêrî bala xo danê ziwananê Ewropa û di Amerîkayan ser. Xebatê akademîkê ke şaranê Rojhilatê Mîyanên ê cayî û musilmanan û mucadeleyanê înan ê ziwan û kulturî ser o ameyê kerdene, hetê hûmare ra zaf nîyê. Labelê, muhîm o ke komelanê Rojhilatê Mîyanên ê cayîyan ê sey kurdanê zazayan û mucadeleyê reynaganîkerdişê ziwananê dinya de tekildar bikerê, çike beno ke ê zî eşkenê tecrubeyanê komelanê cayîyan ê bînan ra seba ganîkerdişê ziwan û kulturê xo fayde bivînê. Coka, amancê nê tezê masterî o yo ke na kêmanîye telafî bikero û polîtîkayanê reynaganîkerdişî yê şarê kurdan, bi taybetî zî yê cinîyan, ser o melumat bido.

Serra 1969'î ra heta nika, beşdarbiyayîşê cinîyanê zazayan ê hereketanê kurdan ê sîyasîyan, averşîyayîşê nasnameya kurdan û hîsê hemwelatîyîye de rolêdo zaf muhîm girewt. Na zî vera polîtîkaya asîmîlasyonê dewleta tirkan de gamêda alternatîfe hesibîyena. Goreyê Faye Ginsburge, komelê cayî wayîrê xatira û tarîxê xo yê kolektîf ê ke tayê înan tecrubeyê trawmatîk û dejnak ê. Nê xatireyî hetê tarîxnusanê dewletanê serdestan rad yenê pakkerdene û heta mîyanê komelanê cayîyan ê mexduran de zî binê tehlukeyê vîndîbîyayîşî de yê. Vera polîtîkaya dewlet a zordarîye de, reynaganîkerdişê ziwan û kuturê înan, dewamîya ziwanê înan û transferê 'sanik û hîkayeyanê xo yê kolektîfan’ de lebatê cinîyanê zazayan cayêdo zaf muhîm genê. No tezê masterî, teorîyanê ganîkerdişê ziwanî ser o vindeno. Reyna hem wezîyetê şar û ziwanê zazayanê Tirkîya û hem zî munaqeşeyanê aktîvîzmî yê cinîyanê kurdan ê tarîxîyan ser o vindeno.

Zafêrî bala xo dano motîvasyonê reynaganîkerdişê ziwan, motîvasyon û xebatanê cinîyanê zazayan ser, zê nimûne; aredayîşê folklorî, kaykerdişê tîyatro û afirnayîşê edebîyatî yê bi ziwanê zazakî, organîzekerdişê aktîvîteyanê ganîkerdişê ziwanî û hazirkedişê bernameyanê televîzyonî yê bi zazakî seba domanan. Destpêka na xebate de ganîkerdişê ziwanê zazakî bi destê cinîyanê zazayan û eynî akvtîvîteyê cinîyanê Amerîkaya Başûrî yenê têverşanayene. Na xebate 12 roportajanê cinîyanê aktîvîstan ra ameya hazirkerdene, înan ra 11 cinîyî zaza û yewe kurmance bîyê. Nê cinîyî şaristananê Çewlîg (Bingöl), Amed (Diyabekir) û Dêrsimî (Tunceli) yê Kurdistanê Bakurî de ciwîyenê. Nê aktîvîstî ziwanê zazakî ser o xebitîyenê û ziwanê xo de mucadelekerdişî muhîm vînenê.